หลายคนคุ้นหูกับตัวย่อที่ใช้เรียนกลุ่มบุคคลหนึ่งที่ทำหน้าที่ด้านสาธารณสุขในหมู่บ้านว่า “อสม.” แต่ก็ยังมีอีกหลายคนยังไม่คุ้นเคยหรือรู้จักกลุ่มคนเหล่านี้มากนัก
รูปภาพจาก https://consumersouth.org/paper/7
แต่อย่างไรก็ตาม ปฎิเสธไม่ได้เลยว่า จากเหตุการณ์การแพร่ระบาดของโคโรน่าไวรัส หรือโควิด-19 ที่เกิดขึ้นในประเทศไทย อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) .มีบทบาทหน้าที่และถือเป็นกำลังขับเคลื่อนสำคัญด้านสาธารณสุข ในฐานะหน่วยรบกองหนุนที่ทำหน้าที่ทั้งเฝ้าระวังและลงสนามคัดกรองเชิงรุกเพื่อค้นหาผู้ป่วยในแต่ละชุมชน
รูปภาพจาก https://images.app.goo.gl/xfiDZoHDWrMVHDhb9
และเนื่องในโอกาส วันอาสาสมัครสาธารณสุขแห่งชาติ หรือวัน อสม. Thatsmatter.com จึงมีเกร็ดความรู้เล็กน้อยที่จะนำเสนอให้ผู้อ่านได้ทำความรู้จักกับบทบาทของผู้ที่เป็น อาสาสมัครสาธารณสุขหมู่บ้าน (อสม.) มากยิ่งขึ้น
ความหมายของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.)
อสม. ต่อมาจากคำเต็มคือ อาสาสมัครสาธารณสุขหมู่บ้าน ซึ่งหมายถึง บุคคลที่ได้รับการหรือถูกคัดเลือกคัดเลือกจากชาวบ้านให้ทำหน้าที่ด้านสาธรณสุข และได้รับการอบรมหลักสูตรต่างๆตามที่กระทรวงสาธารณสุขได้กำหนดไว้
คุณสมบัติของอาสาสมัครสาธารณสุขหมู่บ้าน (อสม.)
- อายุตั้งแต่ 18 ปีบริบูรณ์ขึ้นไป ไม่จำกัดเพศ
- มีชื่อในทะเบียนบ้านและอาศัยประจำในหมู่บ้านหรือชุมชนที่ค้องการเป็น อสม. เป็นเวลามากกว่า 6 เดือน
- สามารถอ่านออก-เขียนได้
- ยินดีที่จะเสียสละเวลาเพื่อการดำเนินงานด้านสาธารณสุข
- สมัครใจที่จะเข้าร่วมด้วยตัวเอง
- มีความประพฤติดี มีศิลธรรม และได้รับความไว้ใจจากผู้คนในหมู่บ้าน
- มีสุขภาพที่ดีทั้งกายและใจ สามารถประพฤติตัวเป็นแบบอย่างที่ดีในด้านสาธารณสุขได้
- ไม่ควรเป็นข้าราชการ กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน หรือแพทย์ประจำตำบล
20 มีนาคม วัน “อสม.”
ในวันที่ 20 มีนาคม ขอบทุกปี นับเป็นวันอาสาสมัครสาธารณสุขแห่งชาติ หรือวัน อสม. ซึ่งถือเป็นวันที่ได้ระลึกถึงบทบาทหน้าที่และความเสียสละของเหล่า อสม. ที่มีต่อส่วนรวม ทั้งนี้กระทรวงสาธารณสุขได้เริ่มโครงการอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านในปี พ.ศ.2520 นับถึงปัจจุบัน ก็เป็นถือเวลาทั้งสิ้น 44 ปีแล้ว
วัตถุประสงค์ในการดำเนินงานของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.)
ทั้งนี้เพื่อให้ประชาชนได้มีส่วนร่วมในการดูแลสุขภาพกันเองได้อย่างทั่วถึงด้วยวิธีที่ง่ายและประหยัด อีกทั้งเพื่อช่วยบรรเทาภาวะขาดแคลนบุคลากรทางด้านสาธารณสุขในชนบท และแก้ไขปัญหารักษาพยาบาลหรือดูแลรักษาสุขภาพที่ไม่ถูกต้องของประชาชน
โดยกลุ่ม อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) จะได้รับการฝึกอบรมจากเจ้าหน้าที่สาธารณสุข เพื่อให้ดูแลและเข้าถึงสุขอนามัยของคนในชุมชนได้อย่างถูกต้องและเหมาะสม
บทบาทหน้าที่ของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน
- ทำหน้าที่เป็นผู้สื่อข่าวสารสาธารณสุขแก่ประชาชนในหมู่บ้าน
- เป็นผู้ให้การส่งเสริมสุขภาพ การควบคุมและป้องกันโรค โดยให้คำแนะนำ ถ่ายทอดความรู้แก่เพื่อนบ้านและแกนนำชุมชนในเรื่องต่างๆ เกี่ยวกับการสร้างเสริมสุขภาพพลานามัยให้แข็งแรง
- เป็นผู้ให้บริการสาธารณสุขแก่ประชาชน เช่น การรักษาพยาบาลเบื้องต้น การปฐมพยาบาลเบื้องต้น การจ่ายถุงยางอนามัย การตรวจวัดความดันโลหิต การตรวจหาน้ำตาลในปัสสาวะ การตรวจหาน้ำตาลในเลือด การส่งต่อผู้ป่วย และการติดตามดูแลผู้ป่วยที่ได้รับการส่งต่อมาจากสถานบริการ
- จัดกิจกรรมเฝ้าระวังและป้องกันปัญหาสาธารณสุขในหมู่บ้าน เช่น กิจกรรมเฝ้าระวังทางโภชนาการ โดยการชั่งน้ำหนักเด็ก การติดตามหญิงมีครรภ์ให้มาฝากท้องและตรวจครรภ์ตามกำหนด ให้บริการชั่งน้ำหนักหญิงมีครรภ์เป็นประจำทุกเดือน ติดตามเด็กอายุต่ำกว่า 5 ปี และตรวจสุขภาพตามกำหนด กิจกรรมเฝ้าระวังด้านสร้างเสริมภูมิคุ้มกันโรค โดยการติดตามให้มารดานำเด็กไปรับวัคซีนตามกำหนด และกิจกรรมเฝ้าระวังเรื่องโรคระบาดและโรคติดต่อประจำถิ่น โดยการกำจัดแหล่งเพาะพันธุ์เชื้อโรคหรือพาหะนำโรค
- บริหารจัดการวางแผน แก้ไขปัญหาและพัฒนาชุมชน โดยใช้งบประมาณจากองค์การบริหารส่วนตำบลและจากแหล่งอื่นๆ
- ชักชวนเพื่อนบ้านเข้าร่วมกิจกรรมพัฒนาสุขภาพและพัฒนาคุณภาพชีวิตของชุมชน
- ดูแลสิทธิประโยชน์ด้านหลักประกันสุขภาพและสาธารณสุขของประชาชนในหมู่บ้าน โดยเป็นแกนนำในการประสานงานกับผู้นำชุมชน องค์การบริหารส่วนตำบลและเครือข่ายสุขภาพ กระตุ้นให้มีการวางแผนและดำเนินงานเพื่อพัฒนางานสาธารณสุขของหมู่บ้าน บนพื้นฐานข้อมูลของชุมชน สอดคล้องกับเศรษฐกิจพอเพียง โดยเน้นพัฒนาและแก้ไขปัญหาด้านสังคมเศรษฐกิจและจิตใจควบคู่กันไป
นับเป็นเวลา 44 ปีที่ อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านได้กลายเป็นส่วนหนึ่งของชุมชน และเป็นกำลังสำคัญด้านสาธารณสุขของไทย อาจกล่าวได้ว่า อสม.เป็นฟันเฟืองชิ้นสำคัญของวงการสาธารณสุขไทย โดยเฉพาะในภาวะวิกฤติหรือยามที่มีโรคระบาดก็ว่าได้
Resources :
http://www.nongkwang.go.th/site/attachments/article/97/1.pdf
http://phc.moph.go.th/www_hss/central/Intro1_2.php
https://workpointtoday.com/village-health-volunteers/
https://consumersouth.org/paper/7
